Arboretum Wirty to najstarszy ogród botaniczny w Polsce!

Arboretum Wirty, położone na terenie gminy Zblewo, niedaleko od Starogardu Gdańskiego, to najstarszy leśny ogród botaniczny w Polsce. Jego obszar zajmuje około 70 ha i składa się z części parkowej oraz leśnej. Nad całością czuwają pracownicy Nadleśnictwa Kaliska.

Wyjątkowo duży teren

- Całość arboretum zajmuje areał około 70 ha i składa się z części parkowej oraz leśnej. Przechadzając się ścieżkami można zobaczyć wiele urokliwych miejsc oraz ciekawostek botanicznych – mówi Jakub Piechowiak, rzecznik prasowy Nadleśnictwa Kaliska. - Na terenie arboretum znajduje się ponad 830 gatunków oraz odmian drzew i krzewów, a kolekcja ta jest sukcesywnie poszerzana. Przy wsparciu naukowców prowadzone są badania botaniczne nad roślinnością rodzimą oraz kontynuowane są badania będące dorobkiem naszych poprzedników. Z ciekawostek można podać, że wdrożony został program restytucji, czyli przywracania do natury cennych i rzadkich elementów flory, takich jak: cis pospolity, jarząb brekinia, sasanka wiosenna czy lilia złotogłów.

Arboretum w Wirtach cały rok jest otwarte dla zwiedzających, oferując wiele niezapomnianych przeżyć podczas jego zwiedzania. Urokliwym miejscem w części parkowej jest ogród skalny otaczający niewielki staw. W tym miejscu można podziwiać m.in. kolekcję barwnych azalii oraz różaneczników. W innych miejscach są zgromadzone botaniczne ciekawostki: przedstawiciele rodzajów kielichowiec, styrak, ostrokrzew i cypryśnik. Z rodzaju kielichowiec najciekawszym okazem jest kielichowiec amerykański odm. żółtoobrzeżona. Jest to duże drzewo pochodzące z Ameryki Północnej o oryginalnych kwiatach, które przypominają kształtem kwiat znanego wszystkim tulipana. Kwiaty są mało widoczne na pierwszy rzut oka – „ukryte” są wśród liści wysoko w koronie drzewa. Ciekawostką botaniczną jest także grusza wierzbolistna. Jest to niewielkie drzewko z liśćmi przypominającymi liście wierzby. Dopiero po podejściu do niej i przyglądnięciu się można zauważyć, że rosną na niej gruszki.

- W pobliżu budynków Arboretum rośnie jedna z przyrodniczych ciekawostek – sędziwy orzech pośredni „Wirty” – jest to jedyny w naszym kraju mieszaniec orzecha włoskiego i czarnego. Dalej podziwiać można najstarszą w parku aleję złożoną ze starych jodeł i cisów. Wzdłuż niej rośnie oryginalny, wielopniowy żywotnik o pochodzeniu odroślowym, żartobliwie zwany „kotem o siedmiu ogonach”. Eksponowane są tutaj także nietypowe odmiany hodowlane rodzimych gatunków drzew, jak choćby świerk pospolity odmiany odwróconej o charakterystycznie zwisających pędach czy świerk pospolity odmiany gniazdkowatej – opowiada Jakub Piechowiak.

Część parkowa zajmuje ok. 7 ha, pozostały obszar przypada na część leśną, porośniętą unikatowymi w skali kraju drzewostanami złożonymi z gatunków egzotycznych oraz ponad 200-letnich drzew krajowych. Są to pozostałości po dawnych powierzchniach doświadczalnych, zakładanych przez Oswina Puttricha. Wiele z tych drzew osiągnęło wysokość ponad 30 m.

Teren Arboretum jest bardzo malowniczy. Poprzecinany jest licznymi parowami i dolinkami, w których znajdują się niewielkie zbiorniki wodne i obszary zabagnione, utrzymujące się przez większą część roku. Spacerujący pomiędzy drzewami z różnych stron świata mogą odnieść wrażenie, jakby na chwilę przenieśli się do odległych lasów Ameryki czy Azji.

Kolejna ciekawostka z nadleśnictwa

W XIX wieku król Prus – Fryderyk Wilhelm IV podjął się zagospodarować ubogie ziemie Borów Tucholskich, budując kanały nawadniające, gdzie jeden z nich – Kanał Czarnowodzki do dzisiaj jest podstawą małej retencji wodnej w Nadleśnictwie Kaliska. Gdy na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku na powierzchni około 100 ha zniknęła woda pracownicy Nadleśnictwa Kaliska na czele z ówczesnym nadleśniczym – Krzysztofem Frydlem podjęli działania zmierzające do powrotu wody na terenie nadleśnictwa. Budując zastawki piętrzące i przepusty łącznie przetransportowano 196 782 m3 ziemi. Rurociągi umieszczano na głębokości od 1,35 do 5,70m. Prace wykonywano z materiałów przyjaznych przyrodzie, zastawki wykonane zostały z drewna zamiast betonu, a do uszczelnienia rowów przepływowych użyto łącznie 2415 m3 gliny.

Retencja wodna, bo o niej mowa to zatrzymywanie wody w terenie, tak niezbędnej dla życia i rozwoju okolicznych lasów. Razem z odtworzeniem prawie 90 ha śródleśnych wód, na terenach lasów objętych małą retencją wodną zwiększyła się nie tylko bioróżnorodność, ale też wzrosła naturalna odporność drzewostanów, a także powrócił biotop wodno-błotny ubogich, pozbawionych przez ponad dwie dekady wód powierzchniowych borów. Przeprowadzona retencja wodna nie tylko pozwoliła na odtworzenie powierzchniowych zbiorników wodnych, ale też częściowo przywróciła ich podziemną strukturę dzięki wzrostowi poziomu wód gruntowych. Odtworzone oczka wodne i śródleśne bagna dały możliwość restytucji (przywrócenia) gatunków zagrożonych wyginięciem. Nadleśnictwo Kaliska wykorzystując pozytywne zmiany mikroklimatu i wzrostu poziomu wód rozpoczęło realizację programu restytucji cisa pospolitego (Taxus baccata) i jarzębu brekinii (Sorbus torminalis). Realizowanie programu małej retencji wodnej w Nadleśnictwie Kaliska pozwoliło również na powrót gatunków ptaków i płazów związanych z występowaniem wody, pojawiła się także roślinność, która wymaga większej ilości wody, tj. maliny, czy trzciny.

Pomimo obniżającego się poziomu wody w Kanale Czarnowodzkim, od którego przede wszystkim zależy poziom wód gruntowych na terenie przeprowadzonej retencji wodnej, Nadleśnictwo Kaliska nieprzerwanie prowadzi działania, zmierzające do korzystnego dla okolicznych terenów efektu ekologicznego.