Jak powstało Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim?

Zamysł powołania do życia instytucji historycznej jakim jest obecnie istniejące Muzeum Ziemi Kociewskiej sięga drugiej połowy lat 50-tych ubiegłego wieku. Po odwilży politycznej w 1956 roku zostało założone Zrzeszenie Kociewskie, które stawiało sobie za cel integrację społeczności kociewskiej oraz jej obronę przed unifikacją tożsamości kulturowej środowiska.

W 1961 r. w ówczesnym Powiatowym Domu Kultury otwarto wystawę tradycyjnego sprzętu ludowego oraz twórczości ludowej Kociewia. Udało się zgromadzić około trzysta eksponatów będących dorobkiem twórców ludowych - rzeźbiarzy Edmunda Zielińskiego ze Zblewa, Alojzego Stawowego z Bietowa, Henryka Drozdowskiego ze Starogardu i Jana Giełdona z Czarnej Wody. Wystawa ta stała się zalążkiem małego muzeum regionalnego, którego siedziba mieściła się wówczas w Baszcie Gdańskiej. Oficjalne otwarcie miało miejsce we wrześniu 1965 r.

Kolejnym etapem działalności tej lokalnej placówki historyczno-kulturalnej było powołanie do życia Stacji Upowszechniania Wiedzy o Regionie. Wszechstronnej pomocy nowo tworzonej placówce muzealnej udzieliło już prężnie działające Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej. Na bazie tej placówki, po przekazaniu jej pomieszczeń w ratuszu na rynku, otwarto w 1975 r. pierwszą stałą ekspozycję etnograficzną, poświęconą kulturze ludowej Kociewia.

Te działania zaowocowały powołaniem do życia dnia 10 września 1980 r. Muzeum Ziemi Kociewskiej, decyzją ówczesnego Ministerstwa Kultury i Sztuki. Swoją działalnością merytoryczną Muzeum Ziemi Kociewskiej obejmuje terytorium trzech powiatów: starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego.

W ramach swojej wielopłaszczyznowej działalności zajmuje się m.in.: pozyskiwaniem eksponatów, ich konserwacją, ewidencją oraz eksponowaniem. Eksponaty, archiwalia i inne pamiątki są prezentowane na stałych wystawach: archeologicznej, etnograficznej oraz historycznej, mieszczących się w budynku przy ul. Bocznej 2, w Baszcie Narożnej oraz w Rauszu na potrzeby wystaw czasowych.

- Posiadamy także podręczną bibliotekę liczącą 2143 woluminy, z której mają możliwość korzystania uczniowie szkół wszystkich szczebli a także studenci i mieszkańcy miasta oraz regionu - wyjaśnia Zbigniew Potocki, kustosz Muzeum.

Muzeum Ziemi Kociewskiej poprzez swoją służebną misję pełni rolę instytucji wychowawczej młodego pokolenia. Ekspozycje zawierają treści podkreślające najlepsze tradycje narodowe, mające na celu kształtowanie postaw patriotycznych. Możemy z pewnością powiedzieć, że nasze Muzeum jest ośrodkiem działalności kulturalnej, oświatowej i wychowawczej.

- W ramach działalności edukacyjnej prowadzimy muzealne lekcje historii dla dzieci i młodzieży szkolnej oraz odczyty i prelekcje zewnętrzne a także wycieczki po mieście - wyjaśnia Zbigniew Potocki. - W ramach naszej działalności prowadziliśmy warsztaty twórcze, prezentujące dawne zawody, jak na przykład garncarstwo. Zajęcia te cieszyły się dużym zainteresowaniem zwłaszcza wśród pań i młodzieży żeńskiej, których delikatne palce potrafiły z gliny naprawdę czynić "cuda" - dodaje.

Istotną częścią działalności Muzeum jest organizowanie wystaw czasowych, odnoszących się do naszej małej Ojczyzny. Wystawy te przybliżały mieszkańcom współcześnie żyjącym choćby takie tematy jak emigracje Kociewiaków w odległe rejony świata jak Australia, Kanada, Nowa Zelandia, czy Stany Zjednoczone.

Tematyka wystaw czasowych jest dość urozmaicona, tak, że każdy zwiedzający mógł znaleźć coś dla siebie.

- Niezwykle ważny jest dla nas kontakt z kociewskimi twórcami ludowymi - artystami fotografikami, malarzami i rzeźbiarzami, których prace eksponowaliśmy na wernisażach
i wystawach - dodaje nasz rozmówca. - W lepszych czasach dla muzealnictwa, Muzeum Ziemi Kociewskiej wspierało merytorycznie i finansowo Plenery Twórców Ludowych w Bytoni i Wycinkach - dodaje.

Specyficzną formą wystaw czasowych są wystawy kolekcjonerskie, prezentujące hobby, pasje i zainteresowania mieszkańców Kociewia, zarówno miasta jak i regionu. Hobbyści mają tutaj okazję do podzielenia się swoimi pasjami z mieszkańcami poprzez możliwość eksponowania swoich zbiorów.

- Współpracujemy z galeriami i muzeami zarówno w kraju, jak również za granicą. Mamy bardzo dobre kontakty z Muzeum Kaszubskim Parkiem Etnograficznym im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Muzeum Archeologicznym i Muzeum Gdańska - wyjaśnia pan Zbigniew. - Bardzo cenimy sobie partnerstwo z Centrum Kultury Prus Wschodnich z siedzibą w Ellingen (Bawaria), skąd wypożyczaliśmy w przeszłości wiele interesujących wystaw jak choćby: "Dzieje Zakonu Niemieckiego" od chwili jego powstania aż po czasy nam współczesne - dodaje.

Z innym muzeum niemieckim starogardzkie Muzeum zorganizowało wystawę kartograficzną pokazującą Pomorze, Warmię i Mazury na starych mapach.

Na płaszczyźnie lokalnej współpracują z miejscowymi placówkami kulturalno-oświatowymi jak na przykład z Biblioteką Miejską, Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej, Starogardzkim Centrum Kultury, Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji oraz ze szkołami
i przedszkolami.

Naszą małą Ojczyznę przybliżamy również cudzoziemcom, poszukującym tutaj swoich korzeni. Na miarę możliwości udzielamy im fachowej pomocy w poszukiwaniu ich przodków. W tym celu odwiedzali nas potomkowie emigrantów kociewskich z Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych. Wśród zwiedzających byli u nas także przedwojenni mieszkańcy Starogardu pochodzenia niemieckiego, mieszkający obecnie w Austrii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Żywo interesowali się naszym miastem, jego przeszłością i teraźniejszością.

Spektakularnym wydarzeniem było przekazanie rekonstrukcji kociewskich strojów ludowych tworzącemu się Muzeum Kociewskiemu w Dunedin na Nowej Zelandii.

Muzeum Ziemi Kociewskiej odwiedzały osoby reprezentujące różne grupy środowiskowe jak na przykład Sybiracy, Kombatanci oraz delegacje zaprzyjaźnionych miast partnerskich
z Niemiec, Rosji, Ukrainy, którym pokazano piękno naszej ziemi kociewskiej.

Istotnym akcentem działalności muzeum jest publikowanie od 2006 roku Rocznika Muzealnego "Rydwan", który stał się agorą intelektualną dla środowisk blisko związanych z Kociewiem. Na stronach "Rydwanu" mają swoje miejsce archeolodzy, etnografowie, historycy, regionaliści i wielu innych ludzi, pragnących podzielić się swoją wiedzą o przeszłości naszej ziemi kociewskiej, jej mieszkańcach, obyczajach i tradycjach ludowych a w odniesieniu do współczesności, dla ludzi wnoszących ciekawe pomysły na rewitalizację starej zabudowy miejskiej.

"Rydwan" jest plonem konferencji, spotkań, wystaw i innych imprez organizowanych przez Muzeum w ramach jego misji edukacyjnej i popularyzatorskiej.

W rozwój kultury i działań naukowych wpisują się także badania archeologiczne grodziska w Owidzu. Ich efektem, jak również inicjatyw Muzeum jest rekonstrukcja wczesnośredniowiecznego grodu w pobliskim Owidzu. Rekonstrukcja grodu miała charakter nowatorski, gdyż było to jedyne przedsięwzięcie tego rodzaju na terenie powiatu starogardzkiego. Uwidoczniło ono dziedzictwo historyczne i kulturowe Kociewia, regionu i kraju. Stało się również bezcennym źródłem wiedzy archeologicznej i historycznej.