Najstarsze zdjęcie widokowe zrobiono w Tczewie dokumentując budowę mostu

Z dokumentów wynika, że najstarsze zdjęcie Mostu Tczewskiego upamiętniające wmurowanie kamienia węgielnego pod przeprawę, wykonane zostało w postaci dagerotypu w 1851 roku, ale dotąd nie udało się je odnaleźć. Odnaleziona fotografia z 1853 roku pokazuje nie tylko most w trakcie budowy, ale i fragment panoramy Tczewa.

- Z lektury XIX-wiecznej relacji Preussa (spisał chronologię budowy mostu) wydedukowaliśmy, że zdjęcie wykonano w 1852 lub 53 roku, przy czym bardziej przychylaliśmy się wobec tej drugiej daty – mówi Łukasz Brządkowski z Dawnego Tczewa. - Z zapisów relacji wynika, że w 1853 roku dopiero rozpoczynano budowę czwartego filara (licząc od strony Tczewa), a na odnalezionym zdjęciu widzimy rusztowanie wokół wykańczanego już pierwszego filara, gotowy filar drugi i trzeci i rusztowania pod filar czwarty.

- W tym czasie zdjęcia robił tylko jeden fotograf z Gdańska, ale tylko portrety – wyjaśnia Ireneusz Dunajski. - Tego typu technologia fotografowania nie była zbyt rozpowszechniona. Najwcześniej, bo już w 1848 roku pojawiła się w Niemczech, ale Wiosna Ludów sprawiła, że na kilka lat uległa zapomnieniu. Odnalezione zdjęcie wykonał najprawdopodobniej fotograf z Berlina podczas bardzo słonecznego dnia latem 1853 roku, prawdopodobnie w czerwcu lub lipcu. Tylko słoneczna pogoda gwarantowała wykonanie dobrego zdjęcia. Postępy prac przy moście uwieczniał – dokumentował gdański fotograf Eduard Flottwell.

15 października uroczyście otwarto pierwsze mosty kolejowe na Wiśle i Nogacie, które były budowane w latach 1851-1857. Eduard Flottwell postanowił uwiecznić na szklanych negatywach wyjątkowe osiągnięcia inżynieryjne i pociągiem wybrał się w podróż do Tczewa oraz Malborka. W pierwszej kolejności pojechał do Malborka, w którym spędził kilka dni i zrobił serię pierwszych fotografii zamku oraz miasta. W drodze powrotnej zatrzymał się w Tczewie i wykonał zdjęcia nowego mostu po obu stronach Wisły. Na podstawie jego fotografii zrobiono później litografie, które były oferowane w gdańskich księgarniach – dodaje nasz rozmówca.

- Latem 1852 roku takiego zaawansowania prac przy moście zdjęcie by nie uwieczniło, ponieważ według odnalezionej przez pana Dunajskiego notatki z listopada 1852 roku pierwszy filar był wówczas dopiero ukończony w połowie – dodaje Łukasz Brządkowski. - Z kolei notka z gazety Leipziger Zeitung wydanej w październiku 1853 roku podaje, że zakończono wówczas prace przy niemal wszystkich filarach oprócz połowy ostatniego. Wychodzi na to, że między latem 1853 roku a październikiem tegoż roku budowniczy musieli dokończyć niemal wszystko to, co na fotce było w trakcie budowy. Z chronologii Preussa wiemy, że na przełomie 1853 i 54 roku robotnicy byli już zajęci rozstawianiem wielkich rusztowań pod montaż pierwszych dwóch kratownic Lentzego, więc wówczas prace przy wszystkich filarach były już zakończone.

Ireneusz Dunajski jest przekonany, że obecnie jest to najstarsza znana fotografia w Polsce, która została wykonana na zewnątrz przy pomocy negatywu papierowego i odbitki solnej. W Gdańsku pierwsze fotografie widokowe wykonano w październiku 1853 roku, w Płocku w 1854, a w Warszawie w latach 1855-56. Stąd wniosek, że zdjęcie Mostu Tczewskiego z lata 1853 roku jest najstarsze.

- Zanim XIX-wieczni fotografowie zaczęli używać negatywu papierowego, wcześniej utrwalali widoki w postaci dagerotypów – wyjaśnia Ireneusz Dunajski. - Te dwie technologie dzielą zaledwie 2 lata. Dagerotyp to typ fotografii, których nie dało się skopiować, niemożliwe było wykonanie odbitek. Wykonywany był tylko w jednym egzemplarzu na metalowej blaszce. Obecnie najstarszym zachowanym dagerotypem w Polsce jest ten odnaleziony przez Zygmunta Wielowieyskiego, kolekcjonera i znawcę XIX-wiecznej fotografii, ukazujący Wrocław autorstwa Juliusa Brilla.

W Tczewie z pewnością dagerotypy robiono w czasie budowy mostu, jednak do dziś nie zachowała się żadna taka fotografia. Zamiast niej zachowała się litografia wykonana na podstawie dagerotypu, który został zrobiony prawdopodobnie w 1850 roku lub 51.

- Mowa o panoramie Tczewa C. A. Manna ukazującej widok na tczewską starówkę oraz most łyżwowy – podnoszą członkowie Dawnego Tczewa. - W momencie wykonania tego zdjęcia trwała już początkowa faza budowy Mostu Tczewskiego. Gdyby komuś udało się odnaleźć dagerotyp, na podstawie którego powstała znana nam litografia, byłoby to najstarsze zdjęcie wykonane w Tczewie. Dopóki dagerotyp nie zostanie odnaleziony, najstarszym zdjęciem jest to z 1853 roku ukazujące budowę filarów.

- Możliwe, że bardzo ważne wydarzenie z lipca 1851 roku, kiedy to wmurowano kamień węgielny pod przyszły Most Tczewski z udziałem króla Prus, sfotografowano w postaci dagerotypu. Niestety, nikt do tej pory nie dokonał takiego odkrycia – uważa I. Dunajski. - Co ważne odnalezione zdjęcie z 1853 roku ma też inny unikatowy wymiar. Również książka "Die im Bau begriffenen Brücken über die Weichsel bei Dirschau und über die Nogat", w której zamieszczono to zdjęcie jest unikatem. To najprawdopodobniej najstarszy wolumin z wklejoną fotografią.

- Biorąc pod uwagę nieoczekiwane, zaskakujące odkrycie zdjęcia z 1853 roku, możemy mieć nadzieję, że jeszcze wiele innych odkryć przed nami – uważa Łukasz Brządkowski.