Tak wyglądał Morzeszczyn i okolice przed wielu laty

Niestety, chociaż przeszukaliśmy wszystkie możliwe archiwa, to udało się odnaleźć zaledwie 16. archiwalnych zdjęć Morzeszczyna. Mamy jednak nadzieję, że w Państwa domowych zbiorach są również zdjęcia, pocztówki przedstawiające Morzeszczyn sprzed wielu lat. Może zechcieliby Państwo podzielić się swoimi domowymi skarbami, a by wszyscy mogli podziwiać, jak piękną miejscowością już w XVIII, XIX wieku był Morzeszczyn.

Na razie wróćmy jednak do genezy powstania tej miejscowości. Udokumentowane dzieje gminy sięgają XIII wieku, tj. czasu, kiedy tymi terenami władał Zakon Cystersów. Najstarsze ślady pobytu ludzi na terenie gminy Morzeszczyn pochodzą z 9 tysiąclecia p.n.e. Zlokalizowano je w okolicach Nowej Cerkwi.

W 1276 roku, kiedy do Pelplina przybyli Cystersi, otrzymali z nadania księcia pomorskiego Mestwina II znaczny kompleks dóbr obejmujący również dużą część dzisiejszej gminy Morzeszczyn. W opactwie pelplińskim znalazły się dotychczasowe osady książęce między lewym brzegiem Janki i Liski.

W skład dóbr cysterskich weszły sioła i przysiółki z okolic grodziska Skoszów, Borkowa i Nowej Cerkwi, a także osady rodowe z rejonu Rzeżęcina (pierwotnie zwane Radzięta) i Morzeszczyna (wcześniejsze Morzęta). W 1294 roku Cystersi uzyskali jeszcze dodatkowo ziemie na prawym brzegu Janki, określone jako połowa Bielskiego Lasu. Darczyńcą był późniejszy król Przemysł II. W obrębie tego nadania prowadzono później karczunki i lokowano wieś Królów Las.

Cystersi, tak jak w pozostałych regionach, gdzie osiedli, zmienili życie miejscowej ludności. Zwolnili miejscowych z płacenia dziesięcin. Osuszali bagna i uczyli uprawiać ciężkie gleby gliniaste. Wprowadzili pług żelazny, zasady płodozmianu i odłogowania gruntów. Zorganizowali też rozproszone osadnictwo w zwarte wspólnoty wiejskie. Wytyczyli granice wsi, grunty parafialne sołeckie i gburskie, ustanowili prawo i władzę oraz powinności mieszkańców. Powstające wsie, młyny i murowane kościoły były oznaką rozwoju gospodarczego tych ziem. Istniejące do dziś wsie i osady lokowane były w wiekach średnich.

Lokacje rozpoczęto od wsi Nowa Cerkiew i folwarku cysterskiego Borkowo. XIX wiek, to nie tylko ożywienie gospodarcze, ale także folwarki - majątki ziemskie powstałe na wydzielonych gruntach wiejskich po uwłaszczeniu wsi. Fakt ten w XIX wieku zapoczątkował żywszy proces obrotu ziemią, rozwój części układów wiejskich, a także procesy parcelacyjne i wzmożenie akcji osadniczej.

W wyniku przeprowadzonej przez rząd polski w latach 1935 - 1939 akcji osadniczej powstały tzw. "poniatówki", które do dzisiejszych czasów wtapiają się w krajobraz tutejszych wsi. Po 1945 roku majątki ziemskie przejęło państwo i powstały w nich Państwowe Gospodarstwa Rolne. Historycznie ukształtowane układy przestrzenne majątków i wsi ulegały zmianom - zniknęły dwory, przekształcano folwarki, zaniedbano parki, a część wsi uzyskała nowe przestrzenne i architektoniczne oblicze.

Jak Państwo sami widzą, wiedza nt. historii Morzeszczyna jest bardzo skromna. Może jednak żyje jeszcze ktoś, kto uchyliłby rąbka tajemnicy i opowiedział jakie były koleje losu mieszkańców Morzeszczyna, samej miejscowości. Warto zachować takie wspomnienia w pamięci.